Autor dr inż. Paweł Zarzyński Akwarystyka to wspaniałe hobby będące źródłem wielu emocji i wzruszeń. Niestety, w procesie pielęgnacji akwarium mogą pojawiać się również problemy. Szczególnie często przytrafiają się one początkującym pasjonatom, a ci – w poszukiwaniu skutecznego rozwiązania kłopotów – przychodzą po radę do sklepu zoologicznego. W tym i następnym numerze „ZooBranży” przedstawimy dziesięć najpopularniejszych akwarystycznych kłopotów, wskażemy ich możliwe przyczyny oraz damy receptę na to, jak w prosty i skuteczny sposób można je rozwiązać. 1. Mętna (biała) woda To zdecydowanie najpopularniejszy problem, z którym boryka się praktycznie każdy początkujący akwarysta. Wypełniająca zbiornik ciecz traci swą klarowność, przez co obserwacja wnętrza akwarium staje się utrudniona. Niekiedy woda wydziela również niezbyt przyjemny zapach. Bezpośrednim powodem takiego stanu rzeczy jest ogromna ilość pierwotniaków, które w niekontrolowany sposób rozmnażają się w wodzie. Z punktu widzenia akwarysty i opieki nad zbiornikiem istotniejsze są jednak przyczyny, które do tego prowadzą. Najczęstsze przyczyny: – niedojrzały zbiornik (ryby zostały wpuszczone do akwarium zbyt szybko od jego założenia) – niedostateczna filtracja (nieprawidłowo dobrany lub źle czyszczony filtr) – niedostateczne podmiany wody lub brak podmian wody – zbyt duża ilość zanieczyszczeń organicznych w akwarium (zaniedbania w odmulaniu podłoża) – permanentne przekarmianie ryb (podawanie pokarmu zbyt często i/lub w zbyt dużych porcjach) – źle dobrane podłoże (zbyt drobny piasek, w którym następują procesy gnilne) – niewłaściwe dekoracje w akwarium (najczęściej zbyt świeże lub źle wypreparowane drewno). Środki zaradcze: – wpuszczać ryby wyłącznie do dojrzałego zbiornika, w którym zostały już zainicjowane procesy filtracji (nie wcześniej niż 2–3 tygodnie od jego zalania wodą) – wymienić filtr na wydajniejszy, prawidłowo czyścić wkłady filtracyjne (gąbki oraz inne wkłady do filtracji biologicznej należy płukać wyłącznie w wodzie spuszczonej z akwarium, nigdy zaś w wodzie kranowej), dodać biostarter – do wody w zbiorniku lub bezpośrednio na wkłady filtracyjne – regularnie podmieniać wodę w akwarium w ilości co najmniej 25% tygodniowo (nawet do 40% w zależności od wielkości zbiornika oraz liczby i rodzaju pływających w nim ryb) – w przypadku podłoża wykonanego z grubego piasku lub żwiru regularnie odmulać jego powierzchnię (przy pomocy odmulacza podczas podmian wody), uwaga – jeśli podłoże jest wykonane z komercyjnego substratu organicznego, nie należy go odmulać – nie przekarmiać ryb; dorosłym rybom akwariowym (pomijając bardzo nieliczne gatunki) pokarm wystarczy podawać raz lub dwa razy dziennie w porcjach, które powinny być spożyte w czasie nie dłuższym niż 30–45 sekund; jeden dzień w tygodniu (np. w każdą niedzielę) należy stosować głodówkę i w ogóle nie karmić ryb (nie ma obawy – wyjdzie im to na zdrowie) – jeśli w akwarium znajduje się podłoże ze zbyt drobnego piasku, należy wymienić je na prawidłowe (gruby piasek – 1–2 mm średnicy ziaren, drobny żwir – 2–4 mm średnicy ziaren, komercyjne podłoże organiczne), wysokość warstwy podłoża w typowym akwarium powinna wynosić od 5 do 7 cm – usunąć ze zbiornika ewentualne gnijące kawałki drewna lub korzeni (łatwo rozpoznać je po nieprzyjemnym, gnilnym zapachu) i zastąpić właściwie dobranymi dekoracjami (np. drewno mangrowe) Wyeliminowanie efektu mętnej wody z reguły zabiera nieco czasu. Jeśli akwarysta chce uzyskać natychmiastową poprawę, można polecić mu zainstalowanie w akwarium sterylizatora UV. Urządzenie to (o mocy ok. 5 W na każde 100 l pojemności akwarium) w ciągu kilku godzin eliminuje z wody większość pierwotniaków, przywracając jej klarowność. W sprzedaży są też dostępne małe sterylizatory wykonane z diod led, które mają działanie zapobiegawcze. Warto polecać je szczególnie początkującym akwarystom – dzięki zastosowaniu tego urządzenia mogą uniknąć problemów z mętną wodą nawet mimo popełnienia pewnych błędów w pielęgnacji zbiornika. Tomasz Skwarek Dyrektor Handlowy EURONOVA POLSKA Sp. z o. o. ,,Każdy akwarysta chce się cieszyć swoim zbiornikiem, który jest idealnie „czysty”, lecz nie chodzi tu o czystość jak w laboratorium, a o czystą, przezroczystą wodę. Po rozmowie z klientem, krótkiej analizie potrzeb śmiało możemy doradzić akwaryście odpowiedni filtr. Do wyboru w naszej ofercie mamy najprostsze filtry gąbkowe, filtry wewnętrzne z serii NBF, filtry kaskadowe NF oraz kanistrowe NCF. W zależności od potrzeb klienta, jego budżetu, oczekiwań oraz specyfikacji zbiornika sprzedawca dobierze odpowiedni filtr. Dodatkowym zarobkiem będzie sprzedaż odpowiednich mediów filtracyjnych w postaci gąbek, waty, ceramiki, węgla aktywnego czy też zeolitu.” 2. Zielona woda To kolejny często spotykany problem. Woda zmienia barwę na zielonkawą i z reguły wydziela silny, nieprzyjemny zapach kojarzący się z wonią starego stawu. Bezpośrednim powodem tego zjawiska jest niekontrolowany rozwój mikroskopijnych zielonych glonów pływających. Najczęstsze przyczyny: – ustawienie akwarium zbyt blisko okna – zbyt silne oświetlenie zbiornika – oświetlanie zbiornika przez zbyt wiele godzin na dobę – niedostateczna filtracja – przekarmianie ryb – zaniedbania w pielęgnacji zbiornika (zbyt rzadkie lub zbyt mało obfite podmiany wody i niedostateczne odmulanie podłoża) Środki zaradcze: – ustawić zbiornik jak najdalej od okna, jeśli to niemożliwe zainstalować w oknie dobrej jakości roletę – ograniczyć ilość światła w akwarium, dostosowując ją do potrzeb pielęgnowanych roślin (w przypadku niedawno założonego zbiornika, w którym rośliny nie zdążyły jeszcze w pełni rozwinąć procesu wzrostu, oświetlenie powinno być nieco słabsze niż docelowe) – ograniczyć oświetlanie zbiornika do 10, maksymalnie 12 godzin na dobę (w przypadku nowo założonego zbiornika najlepiej zacząć od 6-godzinnego dnia i stopniowo wydłużać czas świecenia do zalecanych 10–12 godzin) – zintensyfikować filtrację, zadbać o wydajną filtrację biologiczną w celu wyeliminowania z wody związków azotowych stanowiących pożywkę dla glonów (zamienić filtr na wydajniejszy, prawidłowo konserwować wkłady filtracyjne, czyszcząc je wyłącznie w „brudnej” wodzie pobranej z akwarium podczas podmian) – nie przekarmiać ryb – regularnie podmieniać wodę w zbiorniku i odmulać podłoże – zastosować w filtrze specjalne wkłady eliminujące z wody glony pływające – zastosować sterylizator UV (patrz – „Mętna woda”). 3. Glony na roślinach i dekoracjach Porastające dekoracje, rośliny, a nawet urządzenia techniczne w zbiorniku glony są jedną z najczęstszych plag występujących w akwariach. Mogą występować bardzo różne ich gatunki (zielenice, różnorodne krasnorosty, w tym szantransje, rzadziej okrzemki), jednak pewne powody ich rozwoju są takie same. Najczęstsze przyczyny: – nieprawidłowo dobrane oświetlenie w akwarium – najczęściej zbyt silne (w przypadku okrzemek – zbyt słabe) – obecność w wodzie zbyt dużej ilości związków azotowych będących produktami przemiany materii ryb – obecność w wodzie fosforanów będących produktami przemiany materii ryb, które stanowią naturalną pożywkę dla glonów – niewłaściwe (tj. korzystne dla glonów) parametry wody akwariowej Środki zaradcze: – zoptymalizować oświetlenie pod kątem potrzeb pielęgnowanych roślin (patrz niżej) – zbadać za pomocą testów poziom związków azotowych w wodzie akwariowej i wyeliminować je poprzez intensywną filtrację biologiczną (dobrze dobrany i prawidłowo czyszczony filtr), umieścić w filtrze chemiczne absorbenty związków azotowych, stosować regularne podmiany wody i odmulanie podłoża, nie przekarmiać ryb, nie pielęgnować w akwarium zbyt wielu ryb – zbadać zawartość w wodzie fosforanów (powinny pozostawać na niemierzalnym przez akwarystyczne testy kropelkowe poziomie), wyeliminować je poprzez regularne podmiany wody i umieszczenie w filtrze specjalnych absorbentów fosforanów – skorygować parametry wody akwariowej – wiele glonów bardzo lubi wodę o określonych parametrach, a mianowicie twardą i zasadową (a taka, niestety, płynie z wielu kranów w Polsce). Przy twardości ogólnej poniżej 8°dGH oraz odczynie pH równym 6,5 wiele glonów praktycznie się nie rozwija. Do obniżenia odczynu wody można zastosować specjalny preparat (wraz z nim obowiązkowo polecamy test kropelkowy na pH, żeby akwarysta wiedział, o ile obniża ten parametr). W celu obniżenia twardości ogólnej wody najlepszym wyjściem jest dolewka wody demineralizowanej pochodzącej z filtra RO – zwiększyć ilość roślin w akwarium – żywe rośliny są najlepszym remedium na glony, bowiem pochłaniają z wody te same substancje, odcinając niepożądane glony od ich źródła. To dlatego w zbiornikach z dużą ilością zdrowych, dobrze rosnących roślin glony praktycznie nie występują – umieścić w akwarium krewetki karłowate żywiące się glonami Sebastian Dudek Kierownik Kategorii Akwarystyka i Terrarystyka ,,Akwarysta może napotkać różne problemy związane z pielęgnacją zbiornika. Mają one rozmaite przyczyny, ale często ich wspólnym mianownikiem jest niska jakość wody akwariowej wynikająca z nagromadzenia się w niej toksycznych produktów przemiany materii wytwarzanych przez ryby oraz przez innych mieszkańców zbiornika. Jedynym skutecznym remedium pozwalającym na wyeliminowanie tej przyczyny jest zapewnienie w akwarium jak najwydajniejszej filtracji biologicznej. W tym celu powstał innowacyjny filtr kanistrowy nowej generacji – ULTRAMAX. Posiada on opatentowane rozwiązania gwarantujące nie tylko doskonałą filtrację biologiczną, lecz także niespotykany dotąd komfort użytkowania. W przeciwieństwie do tradycyjnych filtrów kanistrowych może działać nawet kilka lat bez potrzeby całkowitego demontażu urządzenia i mozolnego czyszczenia wszystkich wkładów filtracyjnych. Dzieje się tak za sprawą pojemnego prefiltra zainstalowanego w pokrywie ULTRAMAX-a. Prefiltr zatrzymuje wszystkie grubsze zanieczyszczenia mechaniczne, nie pozwalając, aby dostały się one do wnętrza filtra i ograniczyły drożność głównych wkładów. Bieżąca pielęgnacja urządzenia polega wyłącznie na regularnym (mniej więcej raz na dwa tygodnie) czyszczeniu prefiltra. W tym celu nie trzeba nawet wyłączać urządzenia ani wyjmować go z szafki akwariowej. Wystarczy otworzyć trzy klamry pomocnicze, wyjąć prefiltr z pokrywy i wypłukać go w wodzie kranowej. Zabieg ten jest bardzo prosty, niekłopotliwy i zajmuje zaledwie 2–3 minuty. W ten sposób nie zakłócamy środowiska życia bakterii nitryfikacyjnych w filtrze i zapewniamy nieprzerwaną, wydajną filtrację biologiczną wody w akwarium.” 4. Problemy z roślinami Akwaryści często skarżą się na problemy ze wzrostem roślin, które – zamiast rozwijać się – gniją i zamierają. Powodów takiego stanu rzeczy może być wiele, jednak niektóre z nich powtarzają się częściej niż inne. Najczęstsze przyczyny: – zbyt słabe oświetlenie (najczęstsza przyczyna, zwłaszcza jeśli akwarysta kupił tani, standardowy zestaw akwariowy i wybrał do niego wymagające pod względem ilości światła rośliny) – źle dobrane podłoże (zbyt drobny piasek, zbyt ubogie podłoże pozbawione składników odżywczych) – nieprawidłowe parametry wody w akwarium – brak lub nieprawidłowa suplementacja mineralna (nawożenie) roślin – zbyt mała ilość dwutlenku węgla w wodzie. Środki zaradcze: – zwiększyć ilość światła w akwarium, dostosowując je do potrzeb uprawianych roślin. W przypadku oświetlania zbiornika świetlówkami akwarystycznymi mało wymagającym roślinom należy zapewnić łączną moc oświetlenia w ilości 0,3-0,4 W/l, rośliny średnio wymagające potrzebują ­0,5-0,6 W/l, zaś bardzo wymagające 0,7-1,0 W/l. Jeżeli źródłem światła są moduły LED, to mało wymagające rośliny potrzebują ok. 0,2 W/l, średnio wymagające 0,35-0,40 W/l, a bardziej wymagające od 0,5 do 0,7 W/l. Ilość światła można zwiększyć, instalując w pokrywie akwariowej dodatkowe moduły oświetleniowe, wymieniając pokrywę na taką z większą ilością źródeł światła lub (w przypadku zbiorników otwartych – bez pokrywy) instalując dodatkowe lampy akwariowe. Jeśli zwiększenie ilości światła jest niemożliwe, alternatywnym rozwiązaniem jest umieszczenie w akwarium mało wymagających pod tym względem roślin, takich jak np. niektóre mchy i kryptokoryny, anubiasy, mikrozorium czy bolbiltis – wymienić podłoże, dostosowując je do potrzeb posiadanych roślin (odpowiednio dobrać jego frakcję i stopień żyzności np. poprzez zastosowanie komercyjnego podłoża organicznego dedykowanego do akwariów roślinnych lub wzbogacenie podłoża ze żwirku poprzez umieszczenie w nim kulek lub pałeczek nawozowych) – skorygować parametry wody (temperaturę, twardość, odczyn), dostosowując je do potrzeb uprawianych roślin – zapewnić regularne nawożenie wody poprzez zastosowanie właściwie dobranych suplementów płynnych – w zbiornikach z bardzo dużą ilością roślin i niewielką liczbą ryb (oraz w przypadku uprawy szczególnie wymagających pod tym względem roślin) konieczne może być zainstalowanie zestawu dostarczającego dwutlenek węgla. Alternatywą, którą akceptuje wiele gatunków roślin, może być stosowanie preparatów płynnych zawierających tzw. węgiel w płynie. 5. „Kożuch” na powierzchni wody Na powierzchni wody pojawia się szarawy nalot z czasem gęstniejący i tworzący zbity „kożuszek”. Obniża on walory estetyczne zbiornika i znacząco utrudnia wymianę gazową między wodą a powietrzem. Jego bezpośrednim powodem są kultury bakterii i innych mikroorganizmów rozwijające się na powierzchni wody. Najczęstsze przyczyny: – zbyt słaba cyrkulacja wody w akwarium – brak napowietrzania wody w zbiorniku – przekarmianie ryb skutkujące nagromadzeniem się w wodzie substancji organicznych stanowiących pożywkę dla bakterii – niedostateczna filtracja biologiczna Środki zaradcze: – usunąć „kożuszek” z powierzchni wody, kładąc na niej kawałki czystej bibuły, które go wchłoną – zwiększyć cyrkulację wody w akwarium poprzez zainstalowanie filtra powodującego wyraźny ruch wody w zbiorniku – zainstalować w zbiorniku wydajny napowietrzacz i/lub deszczownię powodującą wyraźny ruch wody (dobrze sprawdza się też filtr kaskadowy) – nie przekarmiać ryb, regularnie podmieniać wodę w akwarium i odmulać dno – zainstalować wydajny filtr biologiczny. Cdn.